Spółki gminne w powiecie złotoryjskim - raport
Celem monitoringu obywatelskiego, realizowanego w projekcie Złotoryjanie, finansowanego w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich było zbadanie przejrzystości działania spółek ze 100% udziałem JST w powiecie złotoryjskim oraz zaproponowanie zmian w miejscach, w których z tą przejrzystością nie jest za dobrze.
Przyjrzeliśmy się obszarom działania spółek komunalnych, w których najczęściej występują nieprawidłowości (zgodnie z informacjami zawartymi w raportach z kontroli NIK oraz w tekstach naukowych), a które jednocześnie każdy mieszkaniec bez specjalistycznej wiedzy branżowej jest w stanie zweryfikować. Obszary, które badaliśmy to:
- przejrzystość działania spółek pod kątem dostępu do podstawowych informacji , w tym finansowych
- polityka gminy wobec spółek komunalnych
- procedury doboru członków organów spółek
- procedury wynagradzania członków organów i pracowników spółek.
Nadzór właścicielski nad spółkami z udziałem jednostek samorządu terytorialnego jest szczególnie ważny, ponieważ spółki tworzone są w celu realizacji potrzeb społeczności lokalnych. Podstawowym ich celem nie jest maksymalizacja zysku. Oczekuje się, żeby podmioty te były rentowne, ale też dostarczały w sposób ciągły usługi o jak najwyższej jakości, przy rozsądnej cenie. Spółki komunalne są często monopolistami w kwestii dostarczania wody, odprowadzania ścieków czy wywozu śmieci. Pracują na majątku gminnym lub przekazanym aportem przez gminę. Dlatego też JST wykonując funkcje właścicielskie powinny wpływać na działania spółek, tak aby mieszkańcy mieli te usługi za rozsądną cenę.
W powiecie złotoryjskim działa obecnie pięć spółek, których jedynym właścicielem są jednostki samorządu terytorialnego:
- Rejonowe Przedsiębiorstwo Komunalne - Miasto Złotoryja,
- Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne sp. z o.o. - Gmina Pielgrzymka
- RPK- Partner - Miasto Złotoryja
- Zamek - Grodziec sp. z o. o. - Gmina Zagrodno
- Szpital Powiatowy im. A. Wolańczyka Sp. z o.o. - Powiat Złotoryjski
Trzeba przyznać, że nadzór właścicielski nad spółkami ze 100% udziałem JST w powiecie złotoryjskim jest prowadzony rzetelnie lecz w sposób bardzo niesformalizowany. Nie powstały dokumenty opisujące politykę właścicielską. Mieszkańcy niewiele mogą się dowiedzieć o kwalifikacjach członków rad nadzorczych. W większości nie są udostępniane w BIP uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego lub nadzorczego. Nie są też dostępne w BIP- ach sprawozdania finansowe spółek, chociaż publikowane są na stronach Ministerstwa Finansów.
Najważniejsze rekomendacje, które zawarliśmy w Raporcie z monitoringu spółek samorządowych w powiecie złotoryjskim dotyczą udostępniania mieszkańcom podstawowych informacji o spółkach. Jest to pierwszy, niezbędny krok do budowania przejrzystości spółek ze 100% udziałem JST.
Podstawowe informacje o spółce, w tym finansowe, powinny być ogólnie dostępne w Biuletynach Informacji Publicznej. Każda spółka ze 100% udziałem Jednostki Samorządu Terytorialnego powinna mieć BIP, którym publikuje co najmniej: umowę spółki, zakres działalności, rejestr umów z kontrahentami, aktualny skład organów spółki, podstawowe informacje finansowe informację o doświadczeniu i wykształceniu członków rad nadzorczych, informacje o zasadach wynagradzania organów spółek i składnikach wynagrodzenia.
W rocznych raportach o stanie gminy/powiatu warto przedstawiać aktualną sytuację finansową spółek w danym roku z uwzględnieniem informacji o dokapitalizowaniu spółek przez gminę/powiat, o ich zadłużeniu oraz informacji o przychodach z różnych obszarów działania spółki.
Zachęcamy czytelników do zapoznania się z pełnym tekstem Raportu z monitoringu spółek samorządowych w powiecie złotoryjskim
