Co może radny?
Zbliżamy się do półmetka kadencji (2010-2014) Czas więc, aby wyciągać wnioski, chwalić lub poddawać ocenie. Czasami słyszy się tu i ówdzie, że radni nic nie robią, siedzą i biorą tylko diety, że takim to dobrze itd. Jednak, nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, jakie są obowiązki radnego i czego możemy od niego oczekiwać.
W myśl ustawy o samorządzie gminnym radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy, przyjmować zgłaszane przez mieszkańców postulaty i przedstawiać je organom gminy do rozpatrzenia. Mało kto wie, że obowiązkiem radnego jest praca na rzecz całej społeczności, a nie tylko dla pewnej grupy wyborców. Radny nie jest zobowiązany do składania wyborcom sprawozdania ze swojej działalności, ale powinien utrzymywać z nimi stałą więź. Szkoda, więc, że nie można doszukać się numerów telefonu do naszych radnych, nie mówiąc już o adresach e-mailowych.
Do podstawowych i najważniejszych obowiązków radnego należy udział w pracach rady gminy i jej komisji. Wbrew pozorom, nie jest to praca lekka, a czasem nawet niezbyt przyjemna. Dla przykładu radny opozycji musi naprawdę mieć dużą wiedzę i mocne argumenty, aby jego propozycje wzięto pod uwagę. Z projektem uchwały, oprócz burmistrza,może również wystąpić, według statutu Gminy Miejskiej Złotoryja, komisja rady lub 5 radnych. Nie mogą wystąpić z projektem uchwałodawczym mieszkańcy, tak jak np. w gminie Świerzawa.
Najważniejsza jest praca w komisjach, bo to tam uchwały nabierają kształtu, ale także podczas sesji radni mają prawo, a nawet obowiązek zadawać pytania i składać tzw. interpelacje w różnych sprawach dotyczących miasta i gminy. Szkoda, że Rada Miejska w Złotoryi nie ewidencjonuje osobno interpelacji radnych, tak jak w innych gminach (np w Białymstoku ) . Aby dowiedzieć się jaką aktywność wykazują radni, trzeba przeszukiwać protokoły z posiedzeń Rady.
Tak naprawdę w świetle ustaw o samorządach radni mają więcej obowiązków i zakazów niż praw. Radny nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej, nie może również prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy. Sami radni różnie interpretują ten przepis, ale sądy są bezwzględne, zawsze orzekają na niekorzyść radnego.
Wbrew pozorom radny ma niewiele praw specjalnych. Ustawa zapewnia dietę, której wysokość uchwalana jest także przez radę (np. w mieście Złotoryja w roku 2011 diety wynosiły od 10 000 do 20 000 rocznie). Poza tym, powinniśmy pamiętać, że radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy państwowych. To oznacza, że znieważanie słowne,pisemne lub agresja przy użyciu siły, powoduje natychmiastowe ściganie z urzędu (art.226kk).
Czy wyborcy są w stanie obiektywnie ocenić pracę radnych?
Trudno jest sprawdzić ile godzin (a może dni) poświęcił radny na przeanalizowanie uchwały, na przygotowanie własnego projektu i na wnioski. Wyborca może ocenić pracę radnego w komisjach i podczas sesji rady, bo ma prawo wejść na każde ich posiedzenie. Może sprawdzić, czy radny jest aktywny, czy podejmuje merytoryczną dyskusję, czy ma koncepcję innego rozwiązania, czy zgadza się z przedstawionymi propozycjami. Najtrudniej jest sprawdzić radnych, którzy milczą. Być może radny, który na posiedzeniach komisji i podczas sesji nie ma nic do powiedzenia, nie przygotował się należycie do pracy, jest mu obojętne, albo zgadza się na wszystko, co jest zawarte w projekcie.
Radny głosujący za podjęciem projektu uchwały bądź za jego odrzuceniem bierze na siebie dużą odpowiedzialność, bo uchwalony dokument ma charakter bezwzględnie obowiązujący. To od głosu radnego zależy na przykład, czy zwiększy się pensum pedagogów szkolnych lub czy miasto wyemituje obligacje, aby spłacić długi. Niestety, wyborca, który nie uczestniczy osobiście w sesjach czy komisjach, nie wie jak głosują radni z Rady Miejskiej w Złotoryi – w protokołach podaje się tylko ogólną liczbę “za, przeciw, wstrzymał się”. Nie wiadomo dlaczego? Na przykład w sąsiedniej Radzie Powiatu Złotoryjskiego liczba radnych jest podobna, a w protokołach podaje się imiennie głosowanie rady.
Każdy z wyborców ma prawo do dowolnych kryteriów i osobistej oceny pracy radnych. Jednak oceniając działalność radnego, należy przede wszystkim pamiętać, że jego praca to tworzenie prawa miejscowego poprzez podejmowanie uchwał, a nie załatwianie spraw, które należą do obowiązków burmistrza i urzędników.